De headlinescanners hebben weer iets om zich positief door te voelen. Want een rapport van zo’n 200 pagina’s van het ROA (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt)  met als titel De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016 wordt teruggebracht tot één soundbyte: Werkgelegenheid groeit in de komende vijf jaar. Een naar alle verwachting volstrekt foutieve titel, maar omdat we dat pas over vijf jaar zeker weten, kan op dit moment de gemiddelde onbenul ermee weglopen.

Het rapport van het ROA is meer dan lezenswaardig, vooral als het gaat om de relatie tot de verwachte vraag naar arbeid. Waar het rapport zich naar mijn mening op bijzonder glad ijs begeeft en hard onderuit gaat, is bij de bepaling van de omvang van de vervangingsvraag. 

Eerst maar even een conclusie uit het rapport (pg. 54):

Een andere belangrijke vraagcomponent in het prognosemodel is de vervangingsvraag. In de prognoseperiode 2011-2016 moeten in totaal ruim 2 miljoen arbeidskrachten vervangen worden. Ten opzichte van het werkgelegenheidsniveau in basisjaar 2010 komt dit neer op een gemiddelde jaarlijkse vervangingsvraag naar beroep van 4,1%.

Dat zijn me nog eens getallen, maar waar baseert het rapport zich dan op? Dat is helaas volstrekt onduidelijk. Want voor dit getal is in het rapport (voor zover ik kon vinden) alleen een kwalitatief argument te vinden (pg. 35):

In totaal moeten tot 2016 ruim 2 miljoen arbeidskrachten vervangen worden doordat zij met pensioen gaan, arbeidsongeschikt raken of zich (tijdelijk) terugtrekken van de arbeidsmarkt.

Hiermee is dus niet objectief vast te stellen waar dat getal van 2 miljoen arbeidskrachten vandaan komt. Dus laat ik zelfs eens kijken naar beschikbare data over de leeftijdsopbouw van onze bevolking en de netto arbeidsparticipatie. En dat levert de volgende grafiek op:

Opbouw en omvang werkzame beroepsbevolking per leeftijdscategorie, 2010. Brongegevens: CBS

Let op: in bovenstaande grafiek is vanaf 45 jaar de bandbreedte per leeftijdscategorie 5 jaar, onder de 45 jaar is de bandbreedte 10 jaar. Dit is gedaan om het effect van de vergrijzing (en daarmee de uitstroom van babyboomers) duidelijker zichtbaar te maken.
Het totaal van alle leeftijden komt op basis van mijn berekening en uitgaande van de CBS data over de Nederlandse bevolkingopbouw en de netto arbeidsparticipatie uit op een werkzame beroepsbevolking van 7,47 miljoen. Volgens het CBS was de werkzame beroepsbevolking in 2010 7,39 miljoen. In mijn optiek is daarmee de door mij gehanteerde berekening in voldoende mate betrouwbaar om de conclusies van het ROA over de vervangingsvraag te toetsen.

Wat we in bovenstaande grafiek zien, is dat om 2 miljoen arbeidskrachten in de periode 2011- 2016 te kunnen vervangen feitelijk de volledige werkzame beroepsbevolking vanaf 50 jaar (vervroegd) met pensioen dient te worden gestuurd! En zelfs dat is nog niet voldoende, want deze actie levert ‘slechts’ 1.976.634 arbeidsplaatsen op. Hahaha!

Met andere woorden, tenzij de netto arbeidsparticipatie aanzienlijk daalt (oftewel een aanzienlijk hogere arbeidsongeschiktheid en/of aanzienlijk hogere (tijdelijke) terugtrekking van de arbeidsmarkt) is het door het ROA gemelde aantal van 2 miljoen arbeidsplaatsen volstrekt krankzinnig. Verder heeft de netto arbeidsparticipatie in de afgelopen jaren (afgezien van een kleine dip tijdens de financiele crisis) geen daling laten zien. Dus dat lijkt evenmin een optie om serieus rekening mee te houden. Sterker nog, de netto arbeidsparticipatie vanaf 50 jaar is in de afgelopen tien jaar (zeer) fors toegenomen:

Netto arbeidsparticipatie (in%) per leeftijdsgroep > 50 jaar, Q1 2001 – Q1 2011. Bron: CBS

Er mag daarom met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid worden gesteld dat in de komende periode (2011 – 2016) geen 2 miljoen arbeidsplaatsen vrijvallen. De vervangingsvraag zal aanzienlijk kleiner zijn. En die vervangingsvraag wordt nog verder verkleind indien de recessie ons harder treft (en als de arbeidsparticipatie onder ouderen nog verder groeit). Dit ondanks wat dr. F. Cörvers (Projectleider en eindredacteur van het rapport) stelt:

In het ROA-onderzoek is de laatste sombere CPB-raming van een week geleden niet verwerkt. ROA-onderzoeker Frank Cörvers gelooft niet dat de laatste ramingen nopen tot bijstelling: “Wij proberen niet te veel mee te dobberen op het sentiment rond de conjunctuur. De middellange termijn laat zien dat er vraag zal zijn naar mensen.”

Toe maar… Sentiment? Dat is me nogal wat. Want als ik als bedrijf via natuurlijke afvloeiing (pensioen en andere redenen van vertrek) kan krimpen is er sprake van een lagere vervangingsvraag. En dat is op zich een realistischer scenario in een recessie dan een dergelijke economische ontwikkeling afdoen als sentiment. Een weinig academische stellingname…

Helaas is de aantoonbaar onjuiste voorspelling van het ROA het type onzin dat met ongekende gretigheid en zonder enig kritisch vermogen wordt opgepikt en in de echokamer van de massamedia gedonderd waar het geluid eindeloos wordt versterkt. Waardoor het een merkwaardig soort legitimiteit krijgt. Want als het in de ‘krant’ staat is het waar. Of iets dergelijks. Wat een armoe…

Nabranders
In dit licht is overigens ook een voorspelling van Monsterboard voor 2012 ronduit hilarisch te noemen:

Organisaties krijgen langzamerhand meer zicht op de impact die de vergrijzing en de uittreding van de babyboomgeneratie gaat betekenen voor hun organisaties. Wij zien organisaties hier in toenemende mate op anticiperen waarbij organisaties strategieën op het gebied van ‘Employer Branding’ ontwikkelen om de schaarste talenten te triggeren. In 2012 zal dit verder toenemen en zullen organisaties hier nauw samenwerken met partners op het gebied van Recruitment en Talent Management. Organisaties die de ware identiteit op authentieke wijze uitdragen via de online en offline kanalen (in consistentie met elkaar) zullen in 2012 een voorsprong nemen in de ‘War of Talent’

Voor wie het nog niet doorheeft, er is geen War for Talent (inderdaad, het door Monsterboard vermelde War of Talent suggereert iets heel anders). En voorlopig kan er wel een War for Work ontstaan. Wat louter per ongeluk alsnog tot een War of Talent kan leiden. Kan Monsterboard stiekem toch haar gelijk claimen dankzij een koe van een taalfout. En dat gelul over employer branding als oplossing van niet-bestaande schaarste is helemaal tenenkrommend.

Voor de oppervlakkige of slechte lezer, ik zeg hiermee niet dat er geen selectieve krapte kan ontstaan binnen bepaalde beroepsgroepen. Sterker nog, in bepaalde beroepsgroepen bestaat al jaren krapte en deze krapte kan zich naar de toekomst toe zeker verder verdiepen. Maar dit is eerder een mismatch tussen vraag en aanbod dan het gevolg van een exodus van babyboomers. Alleen waar babyboomers werkzaam zijn in beroepsgroepen met krapte is er daadwerkelijk sprake van een vergrijzingsprobleem. Dit probleem extrapoleren naar de totale beroepsbevolking is klinkklare nonsens. Een slechts paniekzaaierij van partijen die er financieel baat bij denken te hebben. Remember het volstrekt idiote ‘rapport’ van Intelligence Group en YER? Wat overigens een aanrader is als je last hebt van de Kerstblues. Want ik garandeer je een buitengewoon vrolijk humeur na lezing van dit ‘rapport’. Hilarische onzin!