Vandaag is het CPB met een verklaring gekomen voor haar bizar slechte voorspellingen van de werkloosheid tijdens de afgelopen (crisis)jaren. En het is een bijzonder goede verklaring geworden; hoewel het daarmee nog volstrekt onzeker is of toekomstige voorspellingen van het CPB beter gaan worden.

Maar het rapport van het CPB (getiteld: Werkloosheid en de Grote Recessie) is van hoge kwaliteit; grondig, gedetailleerd en toegankelijk. En daarmee een aanrader voor iedereen die zich interesseert in de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd schets het rapport een (mogelijk onbedoeld) doemscenario voor de komende jaren. Waarin de werkloosheid wel eens hard kan gaan oplopen.

In Nederland is het met die Grote Recessie wel meegevallen, althans met het effect daarvan op de arbeidsmarkt. En voor dat unieke verschil tussen de (scherpe) daling van het BBP en de (zeer beperkte) stijging van de werkeloosheid heeft het CPB een bijzonder plausibele verklaring; een perfect storm van een vijftal factoren die elkaar in positieve zin versterkten. Met als gevolg een zeer beperkte stijging van de werkloosheid.

Die vijf factoren zijn de volgende:

1. Bedrijven waren tijdens de crisis minder pessimistisch dan de realiteit rechtvaardigde
2. Geschikt personeel was soms al jaren lastig te vinden
3. Door de bank genomen stond het Nederlandse bedrijfsleven er financieel goed voor
4. Bedrijven slaagden er in de loonkosten enigszins te beperken
5. De fiscus bood bedrijven de gelegenheid investeringen versneld af te schrijven

De combinatie van deze vijf factoren zorgden ervoor dat bedrijven meer mensen in dienst konden houden dan gezien het productieniveau noodzakelijk (of zelfs wenselijk) was. Met als gevolg een slechts beperkt stijgende werkloosheid tegen de achtergrond van een enorme dip in het BBP.

Verder laat het CPB zien dat een aantal populaire verklaringen voor de beperkte stijging van de werkloosheid nauwelijks tot geen impact hebben gehad:

1. de invoering van de deeltijd-ww waardoor werknemers tijdelijk parttime zijn gaan werken,
2. een afname van het arbeidsaanbod doordat scholieren langer op school zijn gebleven en anderen zich niet meer zijn gaan aanbieden omdat de kans op werk klein was,
3. de toegenomen pool van zelfstandigen die minder zijn gaan werken

Hiermee heeft CPB een zeer duidelijke verklaring gegeven voor die beperkt stijgende werkloosheid. En impliciet een zeer sterke indicatie gegeven voor wat er in de huidige recessie zou kunnen gaan gebeuren. Want laten als we naar die vijf positieve factoren kijken dan kunnen we constateren dat het optimisme onder bedrijven ondertussen goeddeels is verdwenen. En dat de financiele positie van het Nederlandse bedrijfsleven er in de afgelopen jaren fors op achteruit is gegaan. En als investeringen eenmaal versneld zijn afgeschreven kan dat niet een tweede keer.

Met andere woorden, als de huidige recessie diep en/of lang wordt, is er geen vet op de botten of positief sentiment waardoor bedrijven hun personeel langer kunnen houden dan bedrijfseconomisch verantwoord is. Met als risico een snel stijgende werkloosheid, waarvan we op dit moment mogelijk de eerste tekenen zien.