Inderdaad, de economie. Onder het motto: it’s the economy, stupid. Want al het ongefundeerde gereutel over een imaginaire krapte ten spijt is er slechts één grote stuurman als het om de arbeidsmarkt gaat, en dat is de economie. En om maar meteen met de deur in huis te vallen; de economische vooruitzichten voor 2012 zijn niet goed. Overigens zijn de economische vooruitzichten voor 2013 en de daarop volgende jaren evenmin om over naar huis te schrijven.

Waarom zo negatief? Althans, dat ‘hoor’ ik de lezer denken. Met als tegenvraag van mijn kant: waarom wordt een niet op hete lucht gebaseerd toekomstperspectief toch altijd direct als negatief bestempeld? Ik heb nog nooit een kritisch bedoelde uitspraak gehoord dat we elkaar de put uit praten. Maar iedereen is er als de kippen bij om bij een negatief nieuwsfeit te stellen dat we elkaar de put in praten. Een bizarre eenzijdigheid…

Afijn, laat ik eens een kort rondje langs de economische velden doen.

Nederland gidsland? Nou…
Nederland is een financieel verstandig en behoudend land. Dat is althans de populaire stelling. En als je naar de staatsschuld kijkt is daar ook alles voor te zeggen. Helaas is onze particuliere schuld de hoogste ter wereld. Met als grote schuldige de hypotheekrente-aftrek. Inderdaad, Neerlands laatste (?) heilige huisje. We doen het dus eigenlijk helemaal niet zo goed. En die torenhoge hypotheekschuld kan ons weleens nekken bij een verdere daling van de huizenprijzen (> 20%?) en een langere economische neergang (decennium?) dan nu door talking heads en mainstream media wordt aangenomen. Overigens is die aanname op niets dan hopium gebaseerd, maar als je zegt dat 2012 een zwaar jaar wordt maar dat 2013 beter zal zijn wil vrijwel iedereen dat heel graag geloven. Hopium is een zeer krachtig hallucinogeen.

Maar goed, de combinatie van hoge hypotheekschuld, dalende huizenprijzen en een verslechterende economie (lees: hogere werkloosheid) is een bijzonder toxische mix. Laat ik het uitleggen. Voor het uitbreken van de financiele crisis waren banken een soort hypotheek-snoepwinkels. Een hypotheek voor de volledige waarde van het aan te schaffen huis was in het algemeen geen enkel probleem. Huizenprijzen stijgen slechts en dus had de bank een veilig onderpand. Tot de financiele crisis uitbrak en de lucht uit de Nederlandse huizenmarkt begon te lopen…

Nu zijn heel wat huizenbezitters ‘eigenaar’ van een gouden kooi. Ze lossen een hyptoheek af die hoger is dan de actuele waarde van het huis (een situatie die in de VS under water wordt genoemd). Bij (gedwongen) verkoop levert het huis dus minder op dan de aanschafwaarde. En met elke volgende maand is de waarde weer verder gedaald. Een ronduit rampzalige situatie die de volledige huizenmarkt op slot heeft gegooid. Overigens zal in komende jaren dit alleen nog maar erger worden.

Wat doen mensen die in een dergelijke situatie zitten en met onzekere economische vooruitzichten (en daarmee het groeiende risico op baanverlies) worden geconfronteerd? Een zeer klein deel doet net of er niets aan de hand is en gaat naar de kloten; de schuldsanering gaat drukke tijden tegemoet. Maar de overgrote meerderheid gaat sparen voor slechtere dagen. En geld dat je spaart voor slechtere dagen is geen geld dat je uitgeeft om ‘de economie te stimuleren’.

Verder is de koopkrachtontwikkeling de laatste jaren negatief. Dat is natuurlijk bijzonder vervelend voor onze economie. Met een groeiende inflatie en negatieve economische vooruitzichten zou het me niets verbazen als in komende jaren die koopkracht nog veel verder zal afnemen. Deze ontwikkeling zal op zichzelf zorgen voor lagere uitgaven. We hebben collectief eenvoudigweg steeds minder te besteden. Het aantal acties bij supermarkten zal ongetwijfeld nog groter en krankzinniger worden om die laatste Euro’s uit de consumenten te peuren…

De ramp die Euro heet
Helaas is Nederland geen eiland. Wij zitten in de economische en monetaire unie die door megalomane politici is verzonnen toen globalisation nog een prettig woord was. En door luie politici is voortgezet die weliswaar wisten dat met name de monetaire unie uit elkaar aan het vallen was maar weigerden hier iets aan te doen. Met alle vrolijkheid vandien.

Door een beleid van extend and pretend in de afgelopen anderhalf jaar is de monetaire unie in haar laatste levensfase beland. Het aantal ontkenningen van deze situatie neemt af, het aantal berichten dat banken en bedrijven zich voorbereiden op een toekomst zonder Euro neemt toe. Maar officieel is er niets aan de hand, is de Euro sterk genoeg en zal Europa sterker uit deze crisis komen. Natuurlijk…

De grootbanken binnen de Eurozone hadden niet alleen miljarden aan toxische hypotheekderivaten gekocht; ook waardepapier van ‘minder gezonde’ Eurolanden was bijzonder populair. Twee kapitale vergissingen die helaas niet tot de dood van deze banken aanleiding heeft gegeven. Nee, kapitalisme is alleen een goed mechanisme tijdens economische voorspoed. Maar als een utiliteitsfunctie als een bank dreigt om te vallen, dient hemel en aarde (en de portemonnee van de gemiddelde belastingbetaler) te worden bewogen om dat te voorkomen. Dat is het enige overheersende adagium in deze tijd.

Voordat de Euro definitief naar zijn reeds lang geleden gegraven graf wordt gedragen, zullen er nog vele miljarden (steeds minder waard wordende) Euro’s tegen het probleem aangegooid worden. Waarmee wij collectief armer worden. Om op een ochtend te ontdekken dat we ook geen Euro meer hebben.

Het vooruitzicht van een dergelijk scenario maakt iedere carrierepoliticus doodsbenauwd. Waardoor de strategie van extend en pretend zal worden volgehouden tot de door erop volgt. Of zoals Nout Wellink (een carriere-bureaucraat, nog erger dan een carrierepoliticus)  zei toen de optie van een Grieks faillissement realistisch leek: dan wordt het heel, heel, heel erg. Helaas heeft het verzamelde en hersenloze journaille nooit gevraagd wat er dan zo heel, heel, heel erg wordt.

Want kunnen al die honderden miljarden niet veel beter besteed worden? Door het in economisch levensvatbare initiatieven te stoppen, in plaats van instituten in leven te houden die feitelijk als mammoeten bestempeld dienen te worden? Iemand laatst nog een mammoet gezien? Nee, die zijn uitgestorven. Zijn we er slechter van geworden?  Niet dat ik weet. Hoewel ik graag een kolonne mammoeten op de gemiddelde zieke bank zou willen afsturen…

De rest van de wereld
Een soort van Amerikaanse see Europe in 5 days. Maar dan nog korter. Japan is te ziek voor woorden, maar een fraai doorkijkje waar wij terecht kunnen komen indien we niet leren van de fouten van de Japanners. De regering heeft net het budget voor 2012 bekend gemaakt. Feitelijk heeft ze uitgaven die 50% hoger liggen dan de inkomsten uit belastingen. De Japanse regering moet dus voor 50% van haar budget de markt op om geld te lenen. En dat terwijl haar huidige renteschuld al 50% van de belastinginkomsten opeet. Ja, Japan is een mooi voorbeeld hoe het niet moet.

De VS is na de financiele crisis feitelijk overleden, maar in tegenstelling tot de meeste andere landen is de VS beter in keihard liegen. Marketing & PR is tenslotte al decennia het belangrijkste exportproduct van dit land. De situatie is minstens zo erg als in Griekenland en Spanje, maar er komen presidentsverkiezingen aan. En deze ultieme vorm van brood en spelen maakt het noodzakelijk voor de zittende president om de situatie gunstiger voor te stellen. Met als gevolg een stroom van economische ‘data’ die laat zien dat het allemaal best lekker gaat. Hoewel iedere volwassene zonder matglazen bril kan zien wat voor ramp dit land is geworden.

Maar de BRIC landen, die gaan toch lekker? Wel als je een uit de hand lopende inflatie en de steeds naar beneden bijgestelde economische cijfers uit China volledig negeert. Dan is hier de motor van het herstel. Helaas, de motor hapert en zal in 2012 gigantische structurele fouten te zien geven. Jammer…

Voorspellingen?
Ach ja, waarom niet. Maar ik vraag me af of dat nou nog echt nodig is. Het lijkt me meer dan duidelijk dat onze economie in 2012 naar beneden duikt. En dat de Nederlandse consument onder de tafel gaat zitten schuilen. Met een bijzonder negatief effect voor het totale bedrijfsleven. De overheid heeft gelukkkig ook geen geld meer voor allerlei goedbedoelde maar bijzonder verstorende stimuleringsmaatregelen waardoor het evolutionaire principe van survival of the fittest eindelijk weer eens zijn werk kan doen. Maar dat betekent heel veel pijn. Pijn die zich niet tot 2012 zal beperken maar ook in de daarop volgende jaren door zal gaan. Onze op schuld gebaseerde economie bevindt zich in een doodsstrijd.

Mijn voorspellingen voor de arbeidsmarkt als gevolg van deze economische ontwikkelingen:

• Werkloosheid zal sterk stijgen, met name in de tweede helft van 2012. Een werkloosheidsniveau eind 2012 boven de 7% is niet denkbeeldig.
• Jeugdwerkloosheid neemt aanzienlijk sterker toe dan de algemene werkloosheid
• Regering zal sigaren uit eigen doos stimuleringsmaatregelen (bij gebrek aan echt geld) voorstellen die geen enkele impact gaan hebben op de werkgelegenheid
• Interim recruiters zijn ten dode opgeschreven
• Corporate recruiters zijn ten dode opgeschreven
• Generieke werving- en selectiebureaus zijn ten dode opgeschreven

En dit alles tegen een achtergrond van structurele krapte binnen bepaalde beroepsgroepen; waar specialistische recruiters en ZZP’ers een goede boterham kunnen blijven verdienen. Een zeer bijzondere situatie…