In tijden van tegenspoed is het soms wel eens goed om naar het langere termijn beeld te kijken. Daarom is het wel aardig om te zien hoe dat beeld volgens CBS er uitziet:
Nou, dat ziet er dus helemaal niet slecht uit! Want over een periode van 8 jaar is het aantal uitzenduren op een maximum net als het aantal vacartures. Alleen het aantal werklozen is op dit moment nog niet zo laag als het aantal in 2001.
Oftewel, sinds de de dip in 2003 is het dus 5 jaar lang alleen maar steeds beter geworden. Alleen nu zit het ‘even’ tegen. Maar of het zo slecht zal worden als in 2003? Voorlopig lijkt het er in ieder geval niet op.
hypotheekvormen
says:Krediet crisis is momenteel erg hot. Volgens mij raakt het de gewone mens niet (mits hij/zij niet ontslagen is).
De bedrijven die een goed onderpand hebben en een extra lening nodig hebben voor extra investeringen, die hebben het zwaar.
Banken die in eens 2,5 procent extra rente vragen (risico rente) bovenop de gewone rente, dat noem ik oplichterij.
Rob Grotewaal
Bas van de Haterd
says:@Simon: ik heb ook mijn analyse van de vergrijzing een tijdje terug al geschreven. De harde cijfers. Moet eens nadenken of ik een serie ga doen over mogelijke scenario’s die de vergrijzing kan brengen.
We zitten namelijk aan de ene kant in een heel positief scenario van geen grote werkeloosheid dus niet al te diepe recessies. Aan de andere kant krimpt je bevolking straks en dat is voor het eerst ooit. Dat kan dus een afnemende vraag tot gevolg hebben, hoe ga je daar mee om? Ook zit je natuurlijk met de vertraging van veel facetten (denk alleen maar aan de frustraties op de snelwegen van achter een oudje aan rijden) en met het in grote getalen leeg lopen van de pensioenfondsen (immers, veel van de fondsen moeten nu worden uitgekeerd). Het effect op de beurs zal groot zijn. Then again, dat geld wordt ook weer uitgegeven en je ziet nu meer dan ooit dat deze ouderen het er van nemen en niet de intentie hebben een flinke erfenis over te laten. De jeugd kan uitstekend voor zichzelf zorgen.
Veel mogelijke scenario’s dus. Eens kijken of ik de moed kan opbrengen die stuk voor stuk uit te werken.
Simon Asselbergs
says:@ Bas van de Haterd
Ik heb met veel interesse jouw analyse over de invloed van vergrijzing gelezen. Ik ben ben benieuwd wat de invloed van vergrijzing op dit moment is op de recruitment branche en hoe zich dat zal ontwikkelen in de toekomst (ook buiten de context van de krediet crisis). Misschien dat interesse voor het onderwerp vergrijzing ook speelt andere lezers van dit blog. Zijn er mensen op dit blog die daar nog meer boeiende inzichten over hebben? Ik ben heel benieuwd. Ik kijk in ieder geval uit om meer te lezen over vergrijzing op dit blog. Dank voor jouw bijdrage op dit onderwerp.
Simon Asselbergs
says:@ Bas van de Haterd: Prettig leesbaar inhoudelijk stuk. Mooi gezegd.
Ik reageer even op:
“Een storm in een glas water? Nee, er is voor miljarden verdampt. Echter, die miljarden bestonden nooit, dus ergens is het niet het grootste drama. Dat is wat ik wil zeggen. En als het vertrouwen blijft en het geld blijft rollen, denk ik dat we het wel zullen overleven.”
Waneer bestaat geld? Wat is geld waard? Niet alleen banken met hun ongedekte online systeem maken die vraag lastig. Ja er zijn miljarden verdampt die niet bestonden. Maar er is wel met die miljarden gerekend alsof ze wel bestonden door allerlei investeerders, door quants van financials, door het CBS etc. Nu er ineens minder geld is en de valuta markt in beroering komt, geeft dat wel vervelende naschokken en heeft dat wel invloed op waar en de mate waarop geinvesteerd wordt. Heeft toch wel wat van een drama, toch?
Ik denk dat het goed is dat nu op allerlei markten lucht wegloopt. Troep en financiele excessen komen nu bovendrijven, Madoff is daarvan een aardig voorbeeld. Er kan een hoop geleerd worden van wat er in Amerika is gebeurd. De fouten die daar zijn gemaakt, kunnen voorkomen dat andere landen klakkeloos het Amerikaanse systeem helemaal doorvoeren. Bovendien is er zoveel pessimisme dat een optimistische creatieve investeerder risico’s kan nemen als een eenoog in het land der blinden. Het is nu een ondernemersklimaat bij uitstek, alleen betekent dat misschien wel dat het werkkapitaal zelf gefinancieerd moet kunnen worden. Wel zo gezond.
Bas van de Haterd
says:@Simon: ondanks je zeer moeilijk te lezen stuk denk ik dat ik begrijp wat je bedoeld en daar ben ik het voor een groot deel wel mee eens.
Het drukken van geld, wat de laatste jaren is gebeurd, zonder onderliggende waardecreatie is een groot probleem. Ik ben altijd een groot tegenstander geweest van de zogenaamde securisatie (die hier aan ten grondslag ligt). Dus het doorverkopen van lezingen als beleggingsproducten, zodat je mee geld kon uitlenen omdat je ineens minder schulder op de bank had staan. Van een schuld een bezitting maken (dat was wat er basically gebeurde) kan niet goed gaan.
Maar in je hele relaas raak je wel een punt. Het gaat namelijk in de basis om het vertrouwen van banken en de capaciteit om uit te lenen. En die is er nu niet. Soms terecht bij bepaalde banken, maar aan de andere kant is er nog geld genoeg over. Ondanks de miljaren waarde verdampingen. Dus als dit geld wel weer gaat rollen (bijvoorbeeld door garantiestellingen van de overheid die weinig hoeven te kosten, omdat doorgaans 95% van de garanties die gegeven worden gewoon worden terugbetaald zonder dat de garantie dus nodig is) is een groot deel van het probleem opgelost.
Dat is dus ook wat de overheden moeten doen, veel meer dan bedrijven in nood redden. Ook ben ik het fundamenteel oneens met het ‘lucht’ geven (b.v. in het kader van arbeidstijdverkorting) van nog steeds winstgevende bedrijven omdat ze zogenaamd die mensen straks weer nodig hebben. Ondernemen is goede en slechte jaren hebben, maar het schijnt tegenwoordig goede en betere jaren te moeten zijn. Nee, je moet bereid zijn af en toe verliezen te nemen en daar buffers voor opbouwen. Ik ben dan ook groot voorstander van het afschaffen van kwartaalberichten op de beurs en ondernemingen weer gewoon laten ondernemen (half jaar is al korte termijn genoeg)!
Daarnaast vergeten we één ding in de vergelijking: de vergrijzing. Punt is namelijk dat er bakken met geld zijn bij pensioenfondsen. En ondanks dat men nu stelt: oh, we zitten onder de dekkingsgraad, houdt dat niet in dat die echt in de problemen zitten. De dekkingsgraad is namelijk of ze over vele tientallen jaren nog aan hun verplichtingen kunnen voldoen.
Wat is de basis van elke crisis? Hoge werkeloosheid (10% of meer), waardoor je geen loonstijgingen meer hebt en hele hoge uitkeringen in de sociale zekerheid. Onrust, niet terug kunnen betalen van leningen door die werkeloosheid, etc.
Nou, dat gaat nu dus meevallen. Want de werkeloosheid zal nauwelijks oplopen en al loopt hij nog een procent op, is er niets aan de hand. Immers zeggen veel economen dat tussen de 5% en 6% ongeveer een evenwichtspunt ligt voor een goed functionerende arbeidsmarkt.
Omdat er nog zoveel mensen met pensioen gaan, komen er dus ook veel van die pensioengelden vrij. Dat is ook mooi, want de bestedingsruimte valt niet echt zwaar naar beneden dan, maar de werkeloosheid blijft laag, de premies daarvoor hoeven niet omhoog, dus ook de koopkracht blijft op peil.
Tot slot stijgt de productiviteit met stappen, omdat de files langzaam oplossen. Want immers, al zoveel procent met pensioen gaat, zitten die ook niet meer in de spits op de weg. Je ziet nu al dat het exponentieel daalt als er vakanties zijn, dus de grootste bottleneck van de economie lost ook langzaam op.
Daarnaast geloof ik dat de oude generatie nog een andere bottleneck met zich meebrengt: rem op de innovatie. Ook daar zal je straks sprongen gemaakt zien worden, maar wel inderdaad zoals je aangeeft door kleine innovatieve partijen.
Massa ontslagen zullen er nog vallen en veel grote bedrijven vallen om. Ja, dat geloof ik wel. Maar hooguit versneld door de kredietcrisis, het fundament is echter het gebrek aan innovatie (organisatorische innovatie) en het aantrekken van echt talent (dat niet meer kiest voor grote, logge, politieke organisaties, maar voor de kleine, snelle, innovatiegedreven bedrijven).
Een storm in een glas water? Nee, er is voor miljarden verdampt. Echter, die miljarden bestonden nooit, dus ergens is het niet het grootste drama. Dat is wat ik wil zeggen. En als het vertrouwen blijft en het geld blijft rollen, denk ik dat we het wel zullen overleven.
Simon Asselbergs
says:Overigens het CBS heeft problemen om uitspraken te doen die stand mbt economische groei (een negatieve). De afgelopen maanden is de CBS met correcties gekomen die sterk afwijken van voorgaande prognoses. Dat werkt natuurlijk ook door in andere prognoses die van deze groeiprognose uitgaan.
Simon Asselbergs
says:Nou, ik zou het dus zeker geen dip noemen. Even voor de duidelijkheid: ik ben een rasoptimist en dat is wel zo prettig anders was ik geen ondernemer.
Waarom is de credietcrisis geen dip, geen self fulfilling prophecy?
Er zijn in de geschiedenis ca. 250 banksystemen geweest die ongedekt waren. In die systemen kunnen banken dus geld scheppen uit het niets, zonder dat te moeten dekken met monetaire metalen (zoals goud). Al die systemen zijn ooit in elkaar gezakt. Maar wat dan gebeurde was dat er altijd wel landen waren die wel een gedekt financieel systeem hadden en deze landen eruit konden trekken. Dat was ook een tijd waarin beurzen nog te maken hadden met de traagheid van een offline systeem.
We leven nu echt in een andere tijd. Bijna alle economien die er een beetje toedoen hebben een ongedekt systeem. Dus als er een bepaalde zwakheid van het systeem zich voordoet dan kunnen andere aangesloten niet gedekte systemen heel gemakkelijk vergiftigd worden. Dat heeft als gevolg dat banken elkaar veel minder vertrouwen omdat de risico’s groot zijn dat een bank kan vallen en dus elkaar minder gaan uitlenen. Deze banken en andere financiele organisaties hebben daarom een grote behoefte aan geld en als ze dat niet kunnen lenen dan verkopen ze hun aandelen, non discriminator tegen welke koers (ze nemen dus ook verliezen). Dat zorgt voor een lagere waarde van aandelen, en dan onstaat er een vicieuze cirkel van paniek en waardeverdamping.
En een ander gevolg is dat ze minder makkelijk geld uitlenen, dus ook niet aan bedrijven. Dat betekent dat bedrijven niet aan het werkkapitaal kunnen komen om projecten te kunnen doen, ookal is daar vraag naar. Dat heeft als effect dat de economie afkoelt zowel in de reele economie als op de beurs. De directe schade is verschillend, afhankelijk hoeverre bedrijven afhankelijk zijn van banken voor het financieren van werkkapitaal. De indirecte schade is veel groter en verspreid zich als een olievlek door de economie.
Omdat de Nederlandse economie veel exporteert naar landen als Amerika en Duitsland, worden we hard geraakt als bedrijven uit deze landen niet het werkkapitaal hebben om produkten te kunnen afnemen. De economie van zowel Amerika als Duitsland zit in flink in de slop en dat gaan we dus zeker nog flink merken. Normaal durt het even voordat de bewegingen op beurzen doorwerken in de economie. Die golf moet dus nog komen. Nu voelen we hoofdzakelijk alleen de problemen die zijn ontstaan door de vetrouwenscrisis.
De oorzaak van het probleem is nog steeds niet verholpen. Banken zitten met vergiftige finaciele produkten waarvan de waarde heel lastig valt te bepalen, ook niet door de mensen die deze produkten hebben bedacht. En onder tussen worden er gewoon weer nieuwe produkten bedacht, Net als medische produkten zouden deze eigenlijk gekeurd moeten worden door onafhanklijke instanties, bijvoorbeeld creditrating organisaties, Dat gebeurd niet en het is maar zeer de vraag of banken daar wel aan willen meewerken, immers dat zou voor banken betekenen dat zij minder snel een produkt op de markt kunnen zetten.
Een ander probleem is dat overheden een hypotheek op de toekomst nemen door geld te pompen in banken en bedrijven die niet gezond waren en domme dingen hebben gedaan. Enerzijds wordt door de geldcreatie de waarde van valuta minder anderzijds is door de slechte beurs nog steeds een grote behoefte aan geld bij banken, iets dat niet wordt opgelost door garenties van overheden bij interbankair geldverkeer. De grilligheid van valuta zorgt ervoor dat export wordt verstoord. Als een export land een te hoge valuta heeft, neemt de export van dat land af. Dit maakt export naar Amerika lastig, nog los van het feit dat de Amerikaanse consumentenarkt heel diep in de problemen zit en de vraag ook nog eens sterk afneemt.
Kortom het is een crisis die de fundamenten raakt van het financiele systeem en een enorm verstorend effect heeft op de wereldeconomie. Deskundigen uit de financiele wereld die beslist geen belang hebben bij het verkondigen van slecht nieuws zijn heel somber. Die zijn niet zozeer somber over dit moment, maar vooral wat komen gaat en de duur en diepte daarvan.
Wat overigens niet betekent dat overheden te ver door moeten schieten aan het financieren van slechtlopende bedrijven die door de kredietcrisis versneld achteruit zijn gegaan. Zo denk ik dat het van de Amerikaanse regering een kansloze poging is om een jaren slecht lopende autoindustrie nu te gaan voorzien van geld. Net zo kansloos als de Nederlandse overheid bedrijven gaat helpen om voor een korte periode ontslagen tegen door werktijdverkorting te finacieren uit een potje dat daarvoor niet bedoeld is. Als er paniek uitbreekt is de verleiding groot voor overheden om bedrijven verder financiele voordelen te geven, dat tot uitwassen kan leiden die rieken naar protectionisme en marktoorlogen.
De kredietcrisis heeft is ook een katalysator voor een mogelijke voedselcrisis, grondstoffen crisis en verschuiven van macht en de onrust die daarbij hoort. Kortom op allerlei gebieden is er veel dynamiek en onrust, beslist geen storm in een glas water.
Wat we nu zien is zogezegd de stilt voor de storm. Wat overigens niet wil zeggen dat het geen tijd om te ondernemen is. Het is een tijd waar grote gevestigde bedrijven die in een shock verkeren markt kunnen verliezen aan kleine flexibele vernieuwende bedrijven. Als zulke vernieuwende organisaties snel groeien kunnen zij wellicht ook makkelijker aan mensen komen.
Bas van de Haterd
says:Chris je bent een echte filosofie student 🙂 Overigens zou ik het nog steeds geen crisis willen noemen, meer een dip. Maar goed.
Een deel van de dip vangen we inderdaad op door openstaande vacatures niet in te vullen. Plots is daar toch geen werk voor. Een deel van de openstaande vacatures hebben eigenlijk nooit open gestaan. Want iedereen zocht 100 IT’ers, want we konden ze overal wegzetten. Maar nu dat niet meer zo is, zoeken we ze niet. Hebben die banen ooit bestaan? Volgens mij niet. Ze bestonden omdat de mensen er voor er niet waren 🙂
Eigenlijk moeten we heel eenvoudig deze dip kunnen hebben. Mits men goed beleid had toegepast. Als ik naar mezelf kijk kan ik met nagenoeg geen omzet volgend jaar overleven. Dit op basis van het geld dat ik het afgelopen jaar opzij heb gezet in een goed jaar. Velen zouden dat moeten kunnen, zeker in de W&S branche waar de bomen tot in de hemel gingen. Maar zoals vaak geven we het dan ook weer snel uit en dus gaat het weer mis.
Overigens, DSM maakt dus recordwinsten, maar ‘moet’ vervolgens mensen ontslaan. Vreemde situatie toch?
Dit is overigens een unieke dip, vanwege de vergrijzing. Want al snel zullen we merken dat de werkeloosheid helemaal niet zo hoog oploopt, we dus niet heel bang hoeven te zijn voor onze baan, vrolijk doorgaan met uitgeven (dat zag je met de sinterklaas en kerst inkopen al) en dus het consumenten gebeuren niet echt afremt. Het zit vooral in het bedrijfsleven, waar men bang is voor een crisis en dus de hand op de knip houdt en daarmee een crisis veroorzaakt, of een dip zogezegd 🙂
Chris Stapper
says:En dan dragen dit soort berichten fijn bij aan het vertrouwen. Misschien valt het allemaal wel mee.
Ik vraag me al een tijdje af: zorgen de vele vacatures en de lage werkloosheid voor een buffer die de crisis op vangt? Als in: we schrappen gewoon niet ingevulde vacatures en omdat de werkloosheid laag is kunnen we meer hebben? Of zijn de vele vacatures en de lage werkloosheid een symptoom van iets anders, namelijk dat het goed gaat met de economie. En kunnen we de crisis hebben omdat het eigenlijk best goed ging (tot de crisis)?
Natuurlijk is het een wisselwerking, allebei een beetje waar, maar toch interessant om na te denken wat hier de grootste rol speelt.
Bas van de Haterd
says:Glas is half vol dus, helaas kan het hard gaan als het vertrouwen weg valt en mensen op hun geld gaan zitten, omdat ze verwachten dat anderen dat ook doen.
Simon Asselbergs
says:god wat zat je met jouw analyse er naast zeg!