Het is weer rustig, zo met de kerst, dus tijd om wat vakliteratuur bij te lezen. En daar hoorde dit jaar ook het boek Ambitie onder de Kaasstolp bij. Het boek bevat een hele serie duo interviews, met een CEO van alure zoals Joop van den Ende, Harry Hendriks (Philips Nederland) em Hans Weijers (AKZO en ex-minister) in combinatie met een wetenschapper van top niveau, waaronder Mirjam van Praag en Robbert Dijkgraaf. 

Iets dat in de meeste interviews terug komt is het onderwijs en talent vraagstuk. De algemene mening lijkt te zijn: we investeren er veel te weinig in. Het begint volgens bijna alle geïnterviewde met het middelbaar onderwijs, waar geen ruimte meer is voor echte goede docenten. Te weinig betaling, maar ook veel te weinig perspectief. Je gaat het klooster in als je onderwijzer wordt, zo lijkt het. Iets dat ik enkel kan onderschrijven, er moet veel meer gedaan worden aan hoogwaardig onderwijs.

Het tweede wat veel terugkomt is leiderschap en ondernemerschap, waar we in dit land een groot gebrek aan hebben. Nu geloof ik dat leider zijn een keuze is, net als Seth Godin. Charisma, wat doorgaans als belangrijke eigenschap wordt toegeschreven, is namelijk ook een keuze (ja, hoe vreemd het ook klinkt). De keuze om ergens passie en drive te hebben en dat uit te dragen. Want charisma is iets onbeschrijfelijks, dat elke leider heeft. Maar als je vervolgens kijkt naar de kwaliteiten van die leiders is er geen enkele gemene deler te vinden. Is het niet zo dat het een catch 22 is? Een leider is charismatisch en een charismatisch persoon kan dus makkelijk een leider zijn? Ik steun daarom ook bijvoorbeeld het Engelse 2 hour initiative van Dan McGuire (met wie ik bij Broadbean natuurlijk ook samenwerk). Het 2 hour initiative is een initiatief om succesvolle ondernemer 2 uur per kwartaal (wie kan niet nu niet missen) vrij te maken om te investeren in het onderwijs. Om te vertellen over wat het is om ondernemer te zijn en het ondernemerschap te stimuleren op het moment dat het nodig is: in het middelbaar onderwijs. Als ondernemers opstaan en zich laten zien, is dat een eerste stap.

Zelf denk ik dat met alle nieuwe middelen ook het leiderschapsprobleem zich langzaam oplost. Want in Nederland zijn we goed in alles neermaaien dat boven het maaiveld uit komt, maar de nieuwe media bieden ons mogelijkheden die we nooit eerder gezien hebben. Je bent niet meer afhankelijk van de nukkige journalisten die om welke reden dan ook behoefte hebben aan het neersabelen van personal brands. Personal branding is iets dat denk ik voor Nederland grote kansen gaat bieden. Ik geloof namelijk dat ons egalitaire denken langzaam is doorgeslagen in een bijna communistisch denken (zoals de Balkenende norm) en we onszelf tekort doen. We hebben leiders nodig, dat wijst de geschiedenis uit. Laten we mensen die die rol kunnen vervullen dus de kans geven.

Maar terug naar de ambitie onder de kaasstolp. De conclusie van de meeste interviews is dat er meer geïnvesteerd moet worden in middelbaar onderwijs, maar ook in fundamenteel onderzoek. En dat op basis van een lange termijn visie. Niet morgen afhaken, niet elk jaar opnieuw budgetten vaststellen, maar fundamenteel investeren in fundamenteel onderzoek. En een systeem opzetten voor valorisatie. Want daar is in Nederland een heel groot gebrek aan. De top kennis die we hebben (en onze universiteiten horen nog steeds tot de top) komt nergens terecht behalve in tijdschriften. Zelf geloof ik dat we misschien juist wel alles open moeten gooien en moeten stoppen met academisch onderzocht onderzoek te patenteren. Immers, de hele reden voor patenten is dat je je R&D investering beschermt, maar aangezien die investeringen met publiek geld gedaan worden is daar geen reden voor. Dat heb ik gemist in het boek, maar het waren dan ook enkel mensen van boven de 50 die geïnterviewd zijn.

Als je dan uit gaat van het huidige systeem, zorg dan dat wetenschappers een prikkel hebben de boer op te gaan met hun kennis, zoals in de USA, waar er een 1/3, 1/3, 1/3 verhouding bestaat. 1/3 van de opbrengst van een patent voor de onderzoeker, 1/3 voor de instelling en 1/3 voor het bedrijf dat het exploiteert.

Al met al hebben we kansen genoeg en biedt de huidige globalisering volgens de geïnterviewde kansen voor een 3e gouden eeuw in Nederland. Maar die kansen moeten we wel nemen, door visie, leiderschap en lange termijn denken.