De titel behoeft enige uitleg. De term Enshittification is bedacht door schrijver Cory Doctorow, en (een deel van) de titel van zijn laatste boek Enshittification. Why Everything Suddenly Got Worse and What to Do About It
Doctorow gebruikt de term Enshittification om het proces te beschrijven waarin online platforms en online diensten, zoals sociale media, e-commerce sites of zoekmachines, geleidelijk steeds slechter worden voor hun gebruikers. Dit proces kent grofweg drie fasen:
Fase 1 (waarde voor de gebruiker): Het platform biedt waardevolle functies aan haar gebruikers, vaak tegen kostprijs of zelfs met verlies, om zo een groot netwerk op te bouwen.
Fase 2 (Waarde verschuift naar de adverteerder): Zodra het platform veel gebruikers heeft, gaat het zich richten op het aantrekken van bedrijven en producenten (degenen die waarde creëren of aanbieden op het platform, zoals verkopers, app-ontwikkelaars of contentmakers). Het platform biedt hen voordelen, vaak ten koste van de gebruikerservaring van de gebruikers (zie Fase 1), om hun inkomsten te verhogen.
Fase 3 (Waarde geëxtraheerd door het platform): Uiteindelijk verschuift de focus naar het maximaliseren van de winst van het platform zelf. Dit gebeurt door het extraheren van waarde van zowel de gebruikers (bv. door meer advertenties, slechtere algoritmes of hogere prijzen) als de producenten (bv. door hogere commissies of minder bereik). Dit leidt tot een steeds slechtere gebruikerservaring en uiteindelijk tot een neergang van de kwaliteit van het platform.
Kortom, Enshittification is een term om te beschrijven dat platforms de neiging hebben om van het creëeren van waarde voor gebruikers over te gaan naar het extraheren van waarde van zowel gebruikers als producenten, waarbij de kwaliteit van de dienstverlening uiteindelijk drastisch wordt verlaagd.
Recruitment platforms zijn niet ongevoelig voor enshittification, met LinkedIn en Indeed als de meest in het oog springende voorbeelden, maar iedere commerciële vacaturesite, vacature-aggregator, hr-tech tooling leverancier…. denkt aan enshittification of is hier al jaren mee bezig.
Laat ik als voorbeeld eens Indeed bij de kop nemen; een zeer goed (maar zeker niet het enige) voorbeeld van enshittification binnen het recruitment domein.
Fase 1 (waarde voor de gebruiker):
Indeed begon met het aanbieden van een gratis en complete zoekmachine voor vacatures. Dat bood waarde voor werkzoekenden, zij konden alle vacatures van alle werkgevers en vacaturesites op één plek vinden. Dit maakte de zoektocht naar werk efficiënt en laagdrempelig. En er was waarde voor werkgevers, zij konden hun vacatures gratis laten indexeren door Indeed en kregen daarmee toegang tot een groot publiek van actieve werkzoekenden. Indeed richtte zich in deze fase op het opbouwen van een zo groot mogelijk netwerk effect voor gebruikers (werkzoekers en werkgevers).
Fase 2 (waarde verschuift naar de adverteerder):
Nadat Indeed een kritieke massa aan werkzoekenden had opgebouwd, begon de verschuiving naar het generen van inkomsten.
Indeed introduceerde betaalde plaatsingen. Werkgevers moesten betalen om hun vacatures bovenaan de zoekresultaten te krijgen of om überhaupt gezien te worden.
Werkgevers: Vacatureplaatsingen verdwenen (deels) achter een betaalmuur. Werkgevers konden tegen extra betaling bovenaan zoekresultaten worden getoond. Indeed introduceerde de mogelijkheid voor werkzoekenden om hun cv achter te laten om zo een nieuwe omzetstroom te genereren van werkgevers, waarbij de aantrekkingskracht voor werkzoekers (vacatures) ook al door werkgevers was betaald.
Werkzoekenden: De zoekresultaatpagina werd minder strikt gesorteerd op de het beste resultaat van hun zoekopdracht, maar meer op basis van wie het meest betaalde.
Fase 3 (waarde geëxtraheerd door het platform):
In deze fase richt het platform zich primair op het maximaliseren van de inkomsten uit de betaalde diensten, wat leidt tot een verdere afname van de kwaliteit voor de oorspronkelijke partijen.
Extractie van waarde van Werkgevers:
De kosten voor betaalde plaatsingen worden verhoogd en het is moeilijker (of onmogelijk) geworden om voldoende kandidaten te krijgen via de gratis optie. Werkgevers worden gedwongen tot hogere uitgaven om de zichtbaarheid te behouden.
Onrechtmatige data grab: Dit is de meest intrusieve vorm van enshittification tot op heden. Indeed verlangt van werkgevers dat zij disposition data opleveren (de data die tijdens een sollicitatieproces door de werkgever wordt vastgelegd in het ATS). Dit is de interactie tussen werkgever en sollicitant en is private informatie. Indeed wil deze data om betere zoekresultaten voor werkgevers te bieden
Extractie van waarde van Werkzoekenden:
Minder relevante resultaten: De zoekresultaten worden mogelijk verder gedomineerd door gesponsorde content, waardoor relevante (maar onbetaalde) vacatures naar beneden zakken of moeilijker te vinden zijn.
Meer frictie: Indeed kan meer stappen of registraties vereisen om het sollicitatieproces via hun site te laten verlopen (“Indeed Apply”), in plaats van werkzoekenden direct door te sturen naar de oorspronkelijke website van het bedrijf. Dit geeft Indeed meer data en controle over het proces, maar voegt frictie toe voor de gebruiker. Het is voor werkzoekers ook niet meer mogelijk om vacature-alerts aan te maken zonder een account bij Indeed aan te maken. Wederom extra frictie voor de werkzoeker omdat Indeed een steeds grotere data grab doet.
Het resultaat is dat de werkzoekende en de werkgever te maken krijgt met een steeds slechter product, terwijl Indeed zijn winst maximaliseert.
Nog wat leeswerk over disposition data. Gewoon, omdat het kan: