Ruim een jaar geleden schreven C.B.  Frey en M.A. Osborne (onderzoekers aan de universiteit va Oxford een artikel in The Economist waarmee ze in één klap wereldberoemd werden. Of in ieder geval buitengewoon bekend. Want in dat artikel beschreven deze onderzoekers de mogelijke impact van voortschrijdende ontwikkelingen op het gebied van machine learning en robotisering op de vooruitzichten van de Amerikaanse beroepsbevolking. En dat vooruitzicht was buitengewoon somber:

47 percent of total US employment is in the high risk category, meaning that associated occupations are potentially automatable over some unspecified number of years, perhaps a decade or two

Dit artikel heeft Lodewijk Asscher ongetwijfeld geïnspireerd tot een congres waarin hij de voordelen van robotisering bezong. Met van zijn kant tegelijkertijd de ontbindende voorwaarde dat er een eerlijke verdeling van de daaruit resulterende welvaart dient worden gegarandeerd. Hoe dat moet worden gerealiseerd terwijl tegelijkertijd de werkgelegenheid drastisch terugloopt liet Asscher echter onbesproken. En hoe hij een massaal verlies van banen kan rijmen met zijn belofte van februari dit jaar is helemaal onvoorstelbaar:

Ik zie het als mijn opdracht als minister van Werkgelegenheid om met een Plan van de Arbeid te komen zodat we ook in de toekomst blijven staan voor het ideaal van volledige werkgelegenheid

Natuurlijk… Misschien is het kiezen van een realistische opdracht een stuk productiever voor Nederland…

De huiseconoom van het Financieele Dagblad, Matthijs Bouman, komt met een relativerend artikel waarin hij de geringe penetratie van industriële robots in Nederland als uitgangspunt neemt voor zijn hypothese dat de soep waarschijnlijk niet zo heet gegeten wordt. Helaas vergeet Bouman daarbij te vermelden dat Frey & Osborne het over de effecten van machine learning en robotisering hebben, niet slechts over industriële robotisering. Eén blik op de call center sector leert ons dat de toegenomen automatisering tot een sterke reductie van banen heeft geleid en dat ontwikkelingen op dit terrein nog meer creative destruction van banen in petto heeft. Voor een diensteneconomie als Nederland zijn het juist de IT ontwikkelingen die niets met (industriële) robots te maken hebben waar de grootste impact van te verwachten valt.

Laten we de opmerkingen van Bouman dus maar even vergeten en teruggaan naar de onderzoeksresultaten van Frey & Osborne. En laten we eens net doen of de Amerikaanse en Nederlandse beroepsbevolking min of meer identiek van samenstelling is om een simpele berekening te maken van het effect op onze arbeidsmarkt. In augustus van dit jaar bestond de Nederlandse beroepsbevolking volgens het CBS uit 7.858.000 mensen (seizoensgecorrigeerd). Als we daar 45% van nemen betekent het dat in de komende 10 – 20 jaar voor ruim 3,5 miljoen het werk dreigt te gaan verdwijnen. Dat zijn heel, heel veel mensen.

Historici zullen terecht tegenwerpen dat in het verleden een dergelijke massale creative destruction van banen altijd heeft geleid tot het ontstaan van totaal nieuwe functies. Helemaal waar en het is natuurlijk niet onmogelijk dat een dergelijke ontwikkeling ook in deze vernieuwingsslag gaat plaatsvinden. Als de ontwikkeling zo snel en zo massaal zou zijn als Frey & Osborne voorspellen dan hoop ik dat van harte. Maar eerlijk gezegd heb ik er een hard hoofd in.

Deloitte kwam deze week ook nog met de annoncering van een rapport over de impact van robotisering waarbij de accountant zich heeft gebaseerd op de methode van Frey & Osborne. Hoewel het rapport nog niet beschikbaar is, kan Nederland volgens Deloitte opgelucht ademhalen want er staan mogelijk 2 tot 3 miljoen banen op de tocht. Da’s toch minder dan die 3,5 miljoen… Deloitte komt daarbij tot de volgende bevindingen:

Hoger risico in beroepsgroepen met lager opgeleiden
Vooral medewerkers in de laagopgeleide dienstverlening worden geraakt. Denk aan administratief medewerkers, boekhouders, assemblagemedewerkers en bijbanen voor jongeren zoals pizzakoerier en vakkenvuller. Tegelijkertijd lopen taxi-, vrachtwagen- en buschauffeurs een hoog risico. Voor hoger opgeleiden liggen de risico’s vooral bij beroepen op kort-hbo-niveau (laborant, verzekeringsagent, opzichter en elektricien) en op hbo/wo-niveau bij beroepen als accountants en analisten.

Impact automatisering substantieel
Uit de projectie blijkt dat de impact van automatisering op de Nederlandse samenleving substantieel is. Mogelijk staan 2 tot 3 miljoen banen op de tocht. Dit is een conservatieve inschatting. Groepen die hard geraakt worden zijn mbo’ers (1,3 miljoen) en de sectoren economie, recht en management (0,8 miljoen) en techniek (0,5 miljoen).

Hmmm…. die 2 – 3 miljoen is volgens Deloitte een conservatieve inschatting. Dus die 3,5 miljoen is toch realistisch? Laten we hopen van niet of dat een dergelijke destructie daadwerkelijk gepaard gaat met een gelijktijdige en even grote creatie van banen. Maar op de één of andere manier heb ik hier een heel hard hoofd in.

Het wachten is wat mij betreft op het volledige onderzoeksrapport van Deloitte. Dat zal vast interessant leesvoer zijn. Maar interessant leesvoer of niet, alle voorspellingen zijn niet meer dan dat, voorspellingen. Het is overigens wel verstandig om bij het maken van toekomstplaatsjes over de ontwikkeling van de (Nederlandse) beroepsbevolking rekening te houden met de kans op creative destruction van banen. Waarmee de kans op structureel lagere arbeidsparticipatie meer dan realistisch lijkt te gaan worden. Volledige werkgelegenheid is daarmee een onbereikbaar ideaal geworden, waarbij opleidingsniveau de belangrijkste indicator lijkt te gaan worden. De kans op werkgelegenheid gaat dus nog sterker afhangen van het opleidingsniveau dan nu al het geval is; bijzonder slecht nieuws voor iedereen met een HBO- opleiding. De door Asscher gevreesde sociale ongelijkheid ligt inderdaad op de loer.