Dit is alweer de vierde aflevering met voorspellingen voor 2012, maar het is gewoon te leuk om te doen. En zoals de vlag er nu bijhangt, komen er zeker nog twee afleveringen bij. Maar dat hangt ook af van allerlei kerstverplichtingen zoals het bakken van tulbanden en andere ongemakken. Het leven van een blogger is zwaar…

In deze aflevering wil ik het hebben over de nabije toekomst van intermediairs. En dat zijn dus de uitzenders, werving- en selectiebureau’s, detacheerders en ZZP’ers. Jawel, ZZP’ers zijn natuurlijk ook intermediairs. Waarbij zij vrijwel standaard zichzelf aanbieden op een opdracht. Maar daarnaast hun netwerk van collega-ZZP’ers kunnen inbrengen indien zich een aanvullende behoefte aan expertise voordoet.

De impact van een recessie
Een recessie heeft een enorme invloed op de arbeidsmarkt en daarmee op de intermediaire wereld. Het lijkt me goed om deze statements eerst even te verduidelijken alvorens in te gaan op de voorspellingen voor komend jaar.

De ontwikkeling van het online volume aan unieke vacatures is hieronder weergegeven. Hierbij heb ik ervoor gekozen de maanden juli – november 2011 niet mee te nemen omdat dit najaar duidelijk werd dat een aantal factoren het door Jobfeed vastgestelde volume aan unieke vacatures minder betrouwbaar lijken te maken. Op dit moment wordt nog altijd door Jobfeed (Textkernel) onderzocht hoe deze cijfers te valideren en waar nodig te corrigeren.

Dit is de ontwikkeling van het online volume aan unieke vacatures waarbij de grijze lijn het maandelijkse volume toont terwijl de rode lijn het 12-maands gemiddelde laat zien:

Online volume unieke vacatures, januari 2008 – juni 2011. Bron: Jobfeed

De financiele crisis heeft ervoor gezorgd dat het volume aan online gepubliceerde vacatures fors inzakte en pas in 2010 op een aanzienlijk lager niveau stabiliseerde. Vanaf het najaar van 2010 is er sprake van enig herstel; in het voorjaar van 2011 was dit herstel extreem sterk waardoor het online vacaturevolume weer in de buurt kwam van het volume van voor de financiele crisis.

Vacatures zijn DE grondstof voor intermediairs, een daling van de beschikbaarheid van deze grondstof heeft directe en verstrekkende gevolgen. Om deze reden zijn met name uitzenders altijd als een uitstekende indicator van de gezondheid van de economie gezien; de bekende kanarie in de mijn. En dat was ook bij het uitbreken van de recessie als gevolg van de financiele crisis het geval. zoals onderstaande grafiek laat zien:

Index volume aan uitzenduren (2006 = 100), periode 1, 2008 – periode 11, 2011. Brongegevens: ABU

Al voordat de financiele crisis in volle hevigheid uitbarstte liet de uitzendindex al een dalende lijn zien. Maar het volume aan uitzenduren stortte in het najaar van 2008 pas echt in elkaar om zich pas voorzichtig te herstellen in het laatste deel van 2009. Een stijging die zich tot op heden doorzet, zij het zeer traag.

Er is sprake van een zeer matig herstel van het volume aan uitzenduren in vergelijking met de zeer sterke stijging van het online volume aan unieke vacatures. Waarmee de uitzendsector voor het eerst haar ‘kanarie in de mijn’ rol lijkt te hebben verloren. De sector profiteert voor het eerst niet van een herstel van de arbeidsmarkt. Een unieke situatie die echter zeer goed verklaarbaar is op basis van het door het CPB eind november uitgebrachte rapport: Werkloosheid en de Grote Recessie. In dit rapport legt het CPB uit waarom de werkloosheid maar zeer beperkt is gestegen tijdens de recessie. Volgens het CPB zijn hiervoor vijf factoren aan te wijzen:

1. Bedrijven waren tijdens de crisis minder pessimistisch dan de realiteit rechtvaardigde
2. Geschikt personeel was soms al jaren lastig te vinden
3. Door de bank genomen stond het Nederlandse bedrijfsleven er financieel goed voor
4. Bedrijven slaagden er in de loonkosten enigszins te beperken
5. De fiscus bood bedrijven de gelegenheid investeringen versneld af te schrijven

De combinatie van deze vijf factoren zorgde ervoor dat bedrijven meer mensen in dienst hielden dan gezien het productieniveau noodzakelijk (of zelfs wenselijk) was. Met als gevolg een slechts beperkt stijgende werkloosheid tegen de achtergrond van een enorme dip in het BBP.

Hiermee hadden bedrijven ook een vrije productiecapaciteit die kon worden opgevuld op het moment dat de economie weer wat aantrok. Waardoor bedrijven, in tegenstelling tot de herstelfase bij vorige recessies, nauwelijks tot geen behoefte hadden aan uitzendpersoneel om de eerste groei op te vangen. Ergo, geen krachtig herstel van de uitzendmarkt hoewel het vacaturevolume dus wel zeer krachtig herstelde. De uitzenders zijn hun functie als kanarie plotseling kwijtgeraakt.

Overigens zijn het niet alleen uitzenders geweest die pijn hebben geleden. Alle arbeidsbemiddelaars hebben pijn geleden zoals onderstaande grafiek van het aantal maandelijkse faillissementen duidelijk laat zien:

Aantal faillissementen, januari 2008 – november 2011. Bron: Faillissementen.com

De cijfers betreffen bedrijven binnen de BIK-code 745 (Arbeidsbemiddeling/uitzendbureau’s) die in de database van Faillissementen.com als failliet staan geregistreerd.

Ook hier is duidelijk dat het uitbreken van de financiele crisis een forse en directe impact had op de sector. Uitzenders, werving- en selectiebureaus en andere intermediairs op de arbeidsmarkt gingen in aanzienlijk grotere aantallen failliet. En hoewel ook hier een duidelijke daling van het volume aan faillissementen is waar te nemen vanaf de tweede helft van 2009 is het niveau aan faillissementen structureel hoger gebleven dan voor het uitbreken van de crisis.

Wat gaat 2012 voor werkgevers betekenen?
Werkgevers hebben op dit moment plotseling een volstrekt tegengesteld vertrekpunt in vergelijking met eind 2008:

1. Bedrijven zijn niet meer mild pessimistisch. Het vertrouwen in een scenario van economische groei is bijzonder laag te noemen
2. Geschikt personeel in bepaalde beroepsgroepen blijft onverminderd lastig om te vinden
3. De financiele positie van het Nederlandse bedrijfsleven is er als gevolg van de financiele crisis niet op vooruit gegaan
4. Het lijkt niet waarschijnlijk dat loonkosten nog verder kunnen worden beperkt zonder ontslagen
5. Nu investeringen versneld zijn afgeschreven is deze mogelijkheid niet langer aanwezig.

Met andere woorden, in 2012 wordt er door bedrijven niet langer personeel ‘gehamsterd. Integendeel, de financiele situatie zal noodzaken tot scherpe reducties in personeel; zeker als de vooruitzichten steeds negatiever gaan worden (een situatie die zich naar alle waarschijnlijkheid in de komende maanden zal ontvouwen).

Wat gaat 2012 dus voor intermediairs betekenen?
Het korte antwoord: voor sommige intermediairs gaat 2012 een redelijk jaar worden.

En dan nu het iets langere antwoord.

Indien werkgevers inderdaad collectief ‘gedwongen’ worden om veel scherper in het personeelsbestand te snijden, biedt dat kansen voor intermediairs. Voor de bekende piek- en ziekproblematiek zullen bedrijven een relatief fors beroep gaan doen op uitzenders. Verder zullen bedrijven specifieke externe expertise op tijdelijke basis tegen een zo laag mogelijk bedrag willen inkopen.

En dat betekent drie dingen voor de intermediaire wereld in 2012:

1. Generalistische uitzenders en ZZP’ers gaan een beter jaar tegemoet dan de meesten nu denken
2. Generalistische werving- en selectiebureaus en detacheerders gaan een (veel) slechter jaar tegemoet dan de meesten nu denken
3. Specialisten (uitzenders, detacheerders en W&S) gaan een redelijk jaar tegemoet, tenzij hun specifieke sector als gevolg van de recessie sterk moet inkrimpen

Let wel, voor alle intermediairs wordt 2012 een karig jaar. Maar er zullen forse verschillen optreden in de mate van die karigheid. Waarbij ik de uitzenders die tijdens de financiele crisis de hardste klappen kregen te verwerken juist de meeste kansen toedicht.

Het enige waar werving- en selectibureaus op kunnen hopen is de hogere vervangingsvraag die het gevolg is van de uitrstroom van babyboomers. Maar de hoogte van die vervangingsvraag hangt in sterke mate af van de verwachting over de duur en diepte van de huidige recessie. Want een negatieve verwachting zal zorgen voor een geleidelijke krimp van het personeelsbestand; een opengevallen plaats als gevolg van een vertrekkende medewerker wordt simpelweg niet ingevuld.

Ziehier de weegschaal; naarmate de recessie zich verdiept en/of verlengt wordt de situatie relatief aantrekkelijker voor uitzenders en relatief onaantrekkelijker voor werving- en selectiebureaus. Ik verwacht dan ook dat de onvermijdelijke groei in faillissementen in de komende maanden een steeds groter percentage W&S bureaus te zien zal gaan geven.

Aanvullende voorspellingen
Naast het hierboven geschetste economisch/financiele perspectief voor intermediars ook nog wat andere voorspellingen voor deze sector. Tenslotte is er meer (zij het niet veel meer):

1. USG People overleeft de komende recessie niet in haar huidige vorm. Delen van de onderneming gaan verkocht worden. Het zou me niets verbazen als USG People 2012 zelfs niet overleeft maar in delen aan verschillende partijen wordt verkocht
2. De huidige generatie intermediairs zullen nauwelijks enige innovatie (technologie, social media, marktbenadering, business model) laten zien waardoor zij aanzienlijk slechter uit de recessie gaan komen. Nieuwe intreders met innovatieve business modellen gaan in de komende jaren zorgen voor een koude sanering onder de huidige generatie intermediairs
3. Uitzenders die vooral relatief jonge uitzendkrachten inzetten, hebben de grootste kans om de huidige recessie te overleven en te innoveren
4. Het aantal uitzendvestigingen wordt aanzienlijk teruggebracht en zal ook bij een verbetering van de economische vooruitzichten niet meer groeien
5. Het aantal faillissementen van intermediairs zal in de eerste maanden van 2012 zeer sterk groeien waarbij met name het aandeel werving- en selectiebureaus sterker toeneemt dan enig ander type intermediair

Slotopmerkingen
Vergeet technologische ontwikkelingen, vergeet social media, vergeet het gelul over de exodus aan babyboomers. Het jaar 2012 is voor intermediairs een jaar waar alles afhangt van de diepte en verwachte duur van de huidige recessie. De rest is bijzaak; ook al betekent het dat intermediairs hiermee hun toekomstige potentie reduceren.