Trouwe Mad Men fans kunnen zich de scene vast nog wel herinneren: Duck Philips probeert Don Draper te wippen bij Sterling&Cooper, er vanuit gaande dat Draper een concurrentiebeding heeft en nergens in de New Yorkse advertising business aan de slag kan. Maar Draper heeft “no contract”: dat is de afspraak die hij eerder al maakte met Sterling & Cooper. In de bikkelharde reclamewereld van de jaren ’60 word je alleen afgerekend op je performance, en een contract met voorwaarden stelt niets voor. Draper wist dat.

Doodeng en fatalistisch
Met een nog steeds niet opgeloste economische crisis staat ook het vaste contract voor onbepaalde tijd verder onder druk. Het is nu, met een versoepeld ontslagrecht, zelfs gemakkelijker om van mensen af te komen die een contract voor onbepaalde tijd hebben, juridisch gezien.

Ook hebben we te maken met een nieuwe generatie op de arbeidsmarkt, die professioneel opgroeit in tijden van crisis en eigenlijk, door veranderende maatschappelijke en technologische verhoudingen, er helemaal niet meer van uitgaat dat er zoiets bestaat als een “baan voor het leven”. Ik durf er een goede fles wijn op te zetten dat een vast contract voor onbepaalde tijd de GenY’er eerder beangstigt dan dat hij met een blij gezicht naar de bank loopt om een hypotheek af te gaan sluiten. “Onbepaalde tijd”, dat klinkt eerder doodeng en fatalistisch dan als een prettige zekerheid waar je mee vooruit kan in het leven.

Beurswaarde keldert: bye bye met je baan
Er zijn nog wel meer argumenten aan te dragen die mijn stelling bewijzen dat een vast contract voor onbepaalde tijd onderdeel is van oud economisch denken. Wie bijvoorbeeld de beursgang van Facebook een beetje gevolgd heeft weet hoe snel het kan gaan, helemaal in de techindustrie. Nu is het niet zo, dat Facebook omdat het op de beurs nog maar de helft waard is dan tijdens de introductie, de helft van het personeel moet ontslaan. Bij het imperium van Mark Zuckerberg klotst het geld nog keurig tegen de muren omhoog, ook al geloven beleggers niet meer in het sprookje. Voor zo ongeveer ieder ander bedrijf zal dat toch net even anders lopen.

Ook al heb je een vast contract, als het bedrijf waar je werkt opeens op de beurs de helft van zijn waarde verliest, dan is het niet zo heel gek dat ook jouw baan op de tocht komt te staan. Een rechter zal in ieder geval bijzonder snel geneigd zijn om je werkgever in zijn gelijk te stellen waar het de rechtmatigheid van je ontslag betreft….

Zzp’er als multinational
Annemarie van Gaal zei het deze week weer op een congres: “De multinational van de toekomst kan een enkele zzp’er zijn met allemaal andere zzp’ ers.” Een zzp’er heeft geen contract, is flexibel, wordt vooral afgerekend op zijn performance en op de kwaliteit van zijn werk. De zzp’er is denk ik het schoolvoorbeeld van de werknemer van de toekomst: hij weet dat hij het veilig stellen van werk en het daarbij behorende inkomen, bij zichzelf moet zoeken. En bij niemand anders (hoewel, en dat juich ik van harte toe, er steeds meer goede regelingen komen die als vangnet dienen mocht je als zzp’er te maken krijgen met domme pech of dom geluk als zwangerschap).

Zoek de veiligheid van werk bij jezelf
Natuurlijk, iedereen vind het prettig om werk te hebben, zijn rekeningen te kunnen betalen, zijn kinderen te voeden en op vakantie te gaan. Een vast inkomen geeft een veilig gevoel. Maar: je moet je als persoon wel zó ontwikkelen dat je interessant blijft voor de arbeidsmarkt, met al zijn veranderingen, pieken en dalen. Dat doen heel veel mensen niet, ze klampen zich vast aan een vast contract. Dat heeft als resultaat dat er, zeker bij economische tegenwind, een bijzonder vervelende werksfeer ontstaat, zie daarover ook zeker deze post die ik eerder schreef.

Om af te sluiten: de veiligheid van werk hebben moet je niet bij je werkgever vinden, maar bij jezelf. Een contract voor onbepaalde tijd hoort bij oud economisch denken.