Ter voorbereiding op een rapport over de ontwikkeling van de beroepsbevolking in relatie tot de hoogst genoten opleiding heb ik dit weekend de onderliggende cijfertjes weer eens bijgewerkt, met dank aan het CBS. En daaruit komen wat resultaten die interessant genoeg zijn om te delen. Om te beginnen met een nogal vanzelfsprekende, de ontwikkeling van de werkloosheid, uitgesplitst naar opleidingsniveau:

Werkloosheid naar opleidingsniveau, Q1 2001 – Q3 2012, voortschrijdend gemiddelde over 4 kwartalen. Bron: CBS

Met andere woorden, hoe hoger het opleidingsniveau, des te lager de kans op werkloosheid. Het loont dus om door te leren, voor wie dat nog niet wist. En het loont extra in tijden van economische tegenspoed, want de mate waarin het werkloosheidsniveau fluctueert bij het laag opgeleide deel van de beroepsbevolking is aanzienlijk sterker dan bij het hoog opgeleide deel.

Een andere manier om naar deze ontwikkeling te kijken is door de werkloosheid per opleidingsniveau af te zetten tegen gemiddelde werkloosheid over de alle opleidingsniveau’s heen.

Afwijking van gemiddelde werkloosheid naar opleidingsniveau, Q1 2001 – Q3 2012, voortschrijdend gemiddelde over 4 kwartalen

De meest opvallende ontwikkeling is die van de werkloosheid onder middelbaar opgeleiden. Sinds het begin van deze eeuw is deze steeds dichter naar de nullijn bewogen om zeer recent plotseling scherp te stijgen en nu dus zelfs boven de gemiddelde werkloosheid uit te komen. Het is te hopen dat deze ontwikkeling zich niet doorzet. Verder is fraai te zien dat de trendlijn voor laag-opgeleiden zich vrijwel spiegelbeeldig beweegt ten opzichte van de trendlijn van hoog-opgeleiden.

Overigens is het niet zo dat de meeste werklozen laag opgeleid zijn. Dit blijkt duidelijk uit onderstaande grafiek:

Aantal werklozen naar opleidingsniveau,  Q1 2001 – Q3 2012, voortschrijdend gemiddelde over 4 kwartalen. Bron: CBS

Op dit moment (op basis van voortschrijdend kwartaalgemiddelde, Q4 2012 – Q3 2013) is maar liefst 46% van alle werklozen middelbaar opgeleid, 31% is laag opgeleid en 23% is hoog opgeleid. In aantallen zit de grootste pijn dus bij het middelbaar opgeleide deel van de beroepsbevolking, mogelijk als gevolg van het verdwijnen van werk als gevolg van voortschrijdende automatisering van voorheen (deels) handmatige processen.

De sterk negatieve ontwikkeling van de werkloosheid onder middelbaar opgeleiden is met name zichtbaar in het hart van onze beroepsbevolking, zoals uit onderstaande grafieken duidelijk wordt:

Werkloosheid naar opleidingsniveau,35 – 45 jarigen, Q1 2001 – Q3 2012, voortschrijdend gemiddelde over 4 kwartalen.

Werkloosheid naar opleidingsniveau,45 – 55 jarigen, Q1 2001 – Q3 2012, voortschrijdend gemiddelde over 4 kwartalen.

De stijging van de werkloosheid onder middelbaar opgeleiden is in de meest recente kwartalen aanzienlijk sterker dan onder het laag opgeleide deel van de beroepsbevolking. Met andere woorden, er is een vrijwel onzichtbare kaalslag aan het plaatsvinden in de kern van onze beroepsbevolking. Met alle aandacht voor de jeugdwerkloosheid en ondertussen ook enige aandacht voor de oudere werklozen gaat deze kaalslag vrijwel onopgemerkt aan ons voorbij. 

De gedachte dat er structureel banen verdwijnen binnen het segment middelbaar opgeleiden lijkt overigens te worden ondersteund door de ontwikkeling van het vacaturevolume per opleidingsniveau:

Releatieve ontwikkeling vacaturevolume naar opleidingsniveau, voortschrijdend 52-weeks gemiddelde, week 32 2008 – week 31, 2013. Bron: Jobfeed

Het vacaturevolume per opleidingsniveau is afgezet tegen het totale vacaturevolume. Over de gemeten periode is het vacaturevolume met een middelbare opleidingseis als enige van de drie opleidingsniveaus gedaald.