Deze dichtregel schoot door mijn hoofd toen ik op de presentatie van het boek “Werken in de Toekomst: Vier scenario’s voor de organisatie van werk in Nederland in 2026” was. De dichtregel komt uit het gedicht van Lucebert “ De zeer oude zingt” en omdat het gedicht weerloos is :

“er is niet meer bij weinig

noch is er minder

nog is onzeker wat er was

wat wordt wordt willoos

eerst als het is is het ernst

het herinnert zich heilloos

en blijft ijlings

alles van waarde is weerloos

wordt van aanraakbaarheid rijk

en aan alles gelijk

als het hart van de tijd

als het hart van de tijd”

Een zaal vol experts en belangstellenden luisterde hoe vakkundig werd uitgelegd welke scenario’s mogelijk zijn als het om de arbeidsmarkt gaat. Nu heb ik een voorliefde voor mensen die in de toekomst kijken of op basis van kennis voorspellingen doen en zeker als het over werk gaat. Kees Kraaijeveld, die duidelijk uitlegde wat we allemaal in het boek konden lezen, zei een paar dingen die mij de dichtregel bijna deden vergeten. Hij zei (geen letterlijke notitie) “ wat je wil bereiken doe je, ondanks welke scenario’s zullen gaan plaatsvinden” en “de scenario’s gaan over wat er onzeker is”. Dat klonk voor mij niet alleen mooi, maar het zetten mij ook aan het denken.

De scenario’s uit het boek zijn verdeeld over twee assen; de as van in hoeverre wij in een organisatieverband of in netwerkwerken gaan werken en de as van het belang dat aan werk wordt toegekend.

Visueel wordt daar de volgende confrontatiematrix voor gebruikt:

Zonder nu verder in te gaan op deze scenario’s begon het voor mij hier pijn te doen. Waarom deze assen? Waarom hebben al die experts (en dat waren er nogal wat) die zijn genoemd in het boek juist voor deze assen gekozen? Het hele verhaal en de analyses uit het boek zijn afhankelijk van deze keuze. Juist de arbeidsmarkt is een vrij gemaakte markt en bestaat voor een groot gedeelte omdat wij deze zo hebben gemaakt (geen toeval). Als ik deze assen zie heeft dat voor mij waarde en valt er wat te kiezen. Als wij in Nederland ontspannen willen gaan netwerken dan kunnen wij dat ook en dat geldt voor ieder scenario dat we met deze vier scenario’s kunnen samenstellen.

Heeft het dan geen waarde? Laten we het ons zo maar gebeuren alsof het een bank algoritme is dat een economische crisis veroorzaakt? Gelukkig was er tijdens een panel wat vrouwelijk commentaar dat al wat nuances plaatste bij de assen. Aukje Nauta (ben ik sowieso een fan van) stelde krachtig dat zij vooral de waarden miste die belangrijk zijn voor ons. Met de de horizontale as is het alsof de waarde alleen zit in de economische bijdrage.

Na een dag het boek te hebben gelezen en ondergedompeld te zijn in de heldere taal die wordt gebruikt, de krachtige argumenten, de visueel sterke modellen, ben ik ervan overtuigd dat dit boek veel zal worden gebruikt en gekopieerd. Ik hoop dat er wel een tweede versie komt waarbij óf de experts óf de begeleiders van “De Argumentenfabriek” betere assen weten te verzinnen, zodat er een confrontatiematrix uitkomt die weet te vangen wat voor ons van waarde is en weerloos door onzekerheden. Ook de liefde die Aukje noemde. Als er fabrieksarbeiders nodig zijn om deze matrix te bouwen, mag Kees dit als een open sollicitatie beschouwen.